چالش‌های بازار خودرو در ایران

پژوهشگری به نام علی دماوندی کناری در مورد بازار خودروهای فرسوده در ایران مطالعه‌ای انجام داده است. وی می‌گوید با توجه به قدرت خرید پایین مردم، بازار خودرو پر از خودروهای فرسوده شده است. هر ساله حدود ۵ تا ۵.۵ میلیون معامله خودرو در کشور اتفاق می‌افتد که تنها حدود ۱۵ درصد آنها خودروی صفر کیلومتر هستند و بقیه یعنی حدود ۸۵ درصد خودروهای کارکرده هستند.

در سال ۱۴۰۱، حدود ۲۲ میلیون خودروی سواری در ایران در حال تردد بوده‌اند. از این تعداد، ۷.۱۹ میلیون دستگاه تولید داخل، دو میلیون دستگاه مونتاژی و ۷۰۰ هزار دستگاه وارداتی بوده‌اند. با این وجود، میزان خودروهای در حال تردد در کشور روند نزولی دارد که این روند برخلاف روندهای جهانی و روند رشد جمعیت است.

برندهایی که بالای یک میلیون خودرو در ایران دارند فقط سه برند هستند. حدود هشت میلیون دستگاه از خودروهای کشور مربوط به سایپا و خانواده پراید است، حدود هفت میلیون دستگاه پژو و حدود چهار میلیون بقیه مربوط به سایر محصولات ایران‌خودرو است.

بر اساس آمارها، ۱۰ درصد خودروهای در حال تردد عمرشان بالای ۲۰ سال است. ۲۲ درصد آنها عمرشان بین ۱۵ تا ۲۰ سال، ۲۵ درصد بین ۱۰ تا ۱۵ سال و حدود ۵۷ درصد خودروها نیز بالای ۱۰ سال هستند.

دائما از واردات خودرو و تاثیر آن در بازار صحبت می‌شود. اما ارزان‌ترین خودروها در بازار یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون تومان قیمت دارد. در حالی که متوسط قیمت معاملات خودرو در ایران ۳۶۰ میلیون تومان است. حتی ارزان‌ترین خودرهای وارداتی فاصله زیادی با قدرت خرید مردم و بدنه بازار خودرو دارد.

صنعت خودروی ما به دلایل اقتصادی دچار چالش است و هیچ چیز در آن مقیاس پذیر نیست. گرانی خودرو و قطعات و کاهش درآمد خانواده باعث شده تا خانوار نتوانند از خودروی خود نگهداری کنند، بنابراین با هر تصادف با مشکل مواجه می شود و عموما آن را تعمیر نمی کنند و یک خودرو فرسوده و آلاینده به تعداد خودروهای در حال تردد اضافه می‌شود.

به نظر می‌رسد سیاستگذاری صنعت خودرو با توجه به چالش‌های متعدد از جمله تقاضا و زیان انباشته، قیمت‌گذاری دستوری، محدودیت‌های ارزی و… نیاز به بازنگری جدی دارد. اینکه سیاستگذار باید فکری برای قیمت‌گذاری دستوری و راهبری شرکت‌های خودروساز کند، ضروتی اساسی است چراکه با راهبری فعلی، چیزی جز افزایش زیان انباشته و فرسودگی بیشتر خودروهای در حال تردد را شاهد نخواهیم بود.